"Trauma is not what happened to you. Trauma is what happens inside you as a result of what happened to you." - Dr. Gabor Maté
Hoe kan het dat sommige mensen hun veerkracht herwinnen na het meemaken van verschrikkelijke situaties terwijl anderen voor de rest van hun leven gebukt gaan onder de gevolgen van wat hen overkomen is. De bovenstaande uitspraak van Gabor Maté werpt licht op dat fenomeen. Wanneer je geconfronteerd wordt met gebeurtenissen die te snel, te veel of te plotseling zijn, waardoor je niet vanuit lijfsbehoud kunt reageren, dan gaat je bodymind op slot.
Iets in jou gaat op slot
Dit wordt soms een shock genoemd of ‘shut-down’. Het begrip dissociatie wordt ook wel gebruikt, hoewel je dan ogenschijnlijk nog wel functioneert, je overleeft. Maar je voelt niet meer en je reageert niet of niet adequaat. Dit op slot gaan is een gezonde reactie. Het is pas ongezond wanneer je na de gebeurtenis niet meer of niet meer volledig ‘uit dat slot’ terugveert. Of wanneer je, door iets dat aan de gebeurtenis doet denken, steeds opnieuw een shut-down reactie krijgt of een fight/flight reactie.
Herstel is mogelijk
Een simpel voorbeeld van mezelf: In 2021 had ik een ongeluk waarbij ik als passagier gezeten naast de chauffeur ineens in mijn deur van rechts aangereden werd. Ik had nog een paar dagen een dof gevoel boven mijn oor; de airbag had zijn werk goed gedaan. Maar nog maanden na dat voorval had ik steeds bij kruizingen waar verkeer van rechts kon komen ineens de angst en onzekerheid van ‘heb ik het daar, rechts wel goed gezien’, de neiging om met mijn rechterarm af te weren. Steeds even een stress reactie in het lichaam. De bodymind (die term gebruik ik omdat het om het samenwerkend geheel van zintuigen, hersenen en lichaam gaat) interpreteert de situatie als potentieel gevaarlijk. Ik zat toen in de opleiding lichaamsgerichte trauma therapie en kon aan den lijve ervaren hoe een relatief onschuldig ongeval ingeprent wordt in het lichaam. En ook: dat herstel mogelijk is.
Dit is een eenvoudig voorbeeld ter illustratie van hoe het kan werken. Zulke dingen maakt elk mens wel eens mee. Maar er zijn ook, veel ernstiger situaties, die jarenlang, soms een levenlange inprenting veroorzaken. Dat zijn de situaties die we vaak een trauma noemen (maar die strict genomen ‘het trauma veroorzaken’).
"The body keeps the score"
zegt de traumadeskundige Bessel van der Kolk hierover. Het is de titel van zijn boek over trauma. Het lichaam houdt bij wat er gebeurd is. Een kind van gescheiden ouders die zijn loyaliteit aan de ene ouder bij de andere moet verbergen, een kind dat geslagen wordt, jongeren die gepest worden, het zijn allemaal voorbeelden van voortdurende situaties die hun weerslag hebben op het lichaam.
Traumas staan je ontwikkeling en gevoel van geborgenheid in de weg
En zo kan het gebeuren dat het bodymind systeem in gijzeling wordt gehouden. Je leert de potentiële gevaren uit de weg te gaan om geliefd of in veiligheid te blijven. Maar daarmee staan we ook onze ontwikkeling en potentieel veilige hechting met anderen in de weg. Je leeft je leven kleiner dan je in potentie zou kunnen uit angst voor afwijzing of pijn.
Veel trauma’s ontstaan niet zozeer alleen door de gevolgen van de gebeurtenis zelf, maar vooral door het gebrek aan steun na zo’n gebeurtenis.
“Trauma is not always caused by what happened to you; it can also be caused by what didn’t happen to you”,
Nog een uitsprak van Bessel van der Kolk. Nadat hij onderzoek had gedaan aan trauma onder Amerikaanse veteranen ontdekte hij dat achter het ontstaan van PTSD vaak een jeugd met weinig steun en bemoediging zat. Kinderen die weinig steun, bemoediging en vertrouwen van hun ouders krijgen, hebben in hun latere leven minder veerkracht om te herstellen van stressvolle (oorlogs)situaties. En zo realiseerde hij zich dat er zoveel kinderen opgroeien bij wie dat ontbreekt en dat er eigenlijk al een onderliggend trauma was. In de meeste gevallen hadden ze ouders die net als elke andere ouder van hun kind houden en het beste wat ze te geven hadden, gaven. Een mooie uitleg van hoe trauma werkt is te zien in het youtube filmpje.